Barack Obama: rechts van Nixon

Afgaande op zijn palmares van de eerste vier jaar had Barack Obama haast net zo goed een Republikeinse president kunnen zijn.

Barack Obama accepteert vannacht in Charlotte de presidentiële nominatie van de Democratische partij. Afgaande op zijn palmares de eerste vier jaar had hij haast net zo goed een Republikeinse president kunnen zijn.

“Een saaie, avontuurloze reis van de ene uitkering naar de andere, een leven dat door de overheid gepland is, een land waar alles gratis is, maar wij niet vrij. Luister naar de manier waarop ze ons toespreken: alsof iedereen vastzit in een klasse of een positie in het leven, met de regering om ons te helpen omgaan met ons lot.”

Dat waren de woorden van kandidaat-vicepresident Paul Ryan op de Republikeinse Conventie vorige week in Florida. Hij beschreef er het leven in Amerika mee onder “de supervisie van de centrale planners” – de regering Obama, dus.

Feit is: de Republikeinen hebben ten gronde eigenlijk niet zoveel om over te klagen wat Obama betreft. De voorbije vier jaar heeft die namelijk een groot deel van hun programma uitgevoerd.

Klinkt absurd? Jawel, als je afgaat op het constante gifspuien tussen beide partijen in de VS. Maar als je kijkt naar wat Obama daadwerkelijk afgeleverd heeft, kan je er niet naast kijken: in minder gepolariseerde tijden zou hij een niet onaardige Republikeinse president geweest zijn.

Economisch noodplan

Terug naar het begin. Obama pakte na zijn aantreden in 2009 uit met een economisch stimuluspakket van om en bij de 800 miljard dollar. Een duizelingwekkend bedrag, maar het was de helft te klein, werd ter linkerzijde geroepen. Bovendien bestond het voor een derde uit belastingverlagingen. Die werken zoals bekend minder stimulatief dan rechtstreekse overheidsinvesteringen, omdat mensen ze vaak in hun zak steken in plaats van ze weer uit te geven, maar goed: Obama deed het om de Republikeinen ter wille te zijn.

Die stemden vervolgens weliswaar eensgezind tegen, maar laten we ernstig blijven: als niet Obama, maar de Republikein John McCain verkozen was in 2008, had hij wellicht net hetzelfde gedaan.

Na de financiële crash eind 2008 stond de Amerikaanse economie aan de rand van en nieuw depressie. Iedereen wist dat er hoogdringend iets moést gebeuren. We durven er dan ook meteen twintig bucks op verwedden dat ook een hypothetische president McCain zo’n stimulusprogramma doorgevoerd zou hebben. Er zouden misschien nog iets meer belastingsverlagingen ingezeten hebben, maar het zou heel erg op dat van Obama geleken hebben. Er zijn nu eenmaal geen dertig manieren om op een paar weken tijd een economisch noodplan in elkaar te boksen.

Over belastingen gesproken: in tegenstelling tot wat veel Amerikanen denken, zijn die onder Barack Obama niet gestegen, mar gedaald. Obama wilde vier jaar geleden de belastingsverlagingen voor de rijken van zijn voorganger George W. Bush terugdraaien, maar daar kwam nooit wat van. Sterker nog: na een reeks kleinere belastingsverlagingen voor de middenklasse, stellen een hele reeks neutrale economische instituten dat de belastingsdruk in de VS sinds decennia niet zo laag is geweest – iets waar men ter rechterzijde blij mee zou moeten zijn.

Minder middelen voor de overheid, het heeft natuurlijk gevolgen. Volgens het Amerikaanse ministerie van handel zijn er onder Obama meer dan 600.000 ambtenarenbanen verdwenen. Tegelijkertijd steeg de tewerkstelling in de privésector na het dieptepunt van de banencrash eind 2009 met 4,5 miljoen eenheden. Dat wil zeggen dat er nu een hoop politieagenten, brandweermannen bibliothecaresses en leerkrachten zonder werk zitten. Maar de staat die krimpt terwijl de privé groeit – als vrije markt-ideoloog moet je dat toejuichen.

Republikeinse ziektewet

Over naar de hervorming van de ziekteverzekering. Vandaag schreeuwen de Republikeinen daar nog steeds moord en brand over, maar het was wel de hervorming die ze jaren aan een stuk zelf wilden. Dat wil zeggen: tot Obama ermee uitpakte.

De blauwdruk van Obamacare – zeg maar: de verplichting voor iedereen om een ziektepolis aan te kopen bij een private verzekeraar, gekoppeld aan subsidies voor mensen die zich dat niet kunnen veroorloven en een verbod voor de verzekeraars om mensen te weigeren – kwam in de jaren negentig van de Heritage Foundation, een conservatieve thinktank. Die wilde er de ultieme conservatieve nachtmerrie mee vermijden: openbare ziekteverzekering naar Europees model.

Het Heritage-model werd vervolgens door niemand minder dan de huidige Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney uitgevoerd in Massachusetts, toen hij daar gouverneur was. Obama nam het over op nationale schaal.

Als er iemand daar ontevreden over moet zijn, is het wel links Amerika, dat al zwijmelend een Democratische president verkoos en een Republikeinse ziektewet kreeg. Al zal zelfs de grootste kniesoor toegeven dat dat oneindig veel beter is dan niks.

Feit is: ter linkerzijde had men inderdaad liever een stelsel naar Europees model gezien. Terecht, want Europeanen zijn een stuk gezonder, voor maar iets meer dan de helft van de prijs. Obama prakkezeerde daar echter niet eens over. Hij leverde de privéverzekeraars dertig miljoen nieuwe klanten.

Zelfs de zogenaamde ‘public option’ waar zijn linkse achterban om smeekte – mensen de keuze geven om in te tekenen voor een publiek stelsel dat naast de privéverzekeraars zou bestaan – kon er niet af. En dat is straf. Toen president Richard Nixon destijds een ziektehervorming voorstelde, bevatte die wél een publieke optie. Nixons voorstel strandde omdat het niet ver genoeg ging voor de Democraten. In ieder geval: Obama bevindt zich met zijn ziektewet dus ter rechterzijde van Nixon. Faut le faire. Nog een hervorming: die van Wall Street. Ook die bleef flink onder de maat, vindt een flink deel van de Democratische achterban. Geen enkele CEO van zakenbanken die de wereld in 2008 in een epische crisis stortten heeft zich voor de rechtbank moeten verantwoorden. Grenzen op de lonen en bonussen van de Wall Street-CEO’s kwamen er niet. De zakenbanken werden gered met belastinggeld. Voor de miljoenen gezinnen die door de wanpraktijken van de kredietverstrekkers hun woningen verloren, kon er heel wat minder af.

De beurs doet het dan weer uitstekend. De bedrijfswinsten in de VS swingen de pan uit. De inkomens van de rijkste Amerikanen blijven steeds maar hoger boven die van de middenklasse uittorenen. Ook hier hebben de lui die Obama voor een reïncarnatie van Leon Trotski houden geen reden tot klagen.

Het is waar, Obama nationaliseerde de auto-industrie tijdelijk. Mitt Romney pleitte er toen in The Wall Street Journal voor om Detroit failliet te laten gaan, maar we durven ernstig te betwijfelen of hij dat gewaagd zou hebben als hij zelf in het Witte Huis had gezeten. Een Amerikaanse president die zijn ambtstermijn begint met General Motors, Chrysler en Ford en eindigt met alleen maar Ford, Het zou pure politiek zelfmoord zijn. Maar ook dat is hypothetisch, want geen enkele Amerikaanse president zou dat ooit laten gebeuren.

Epische crisis

Bin Laden standrechtelijk geëxecuteerd

Obama deporteerde ondertussen meer dan anderhalf miljoen illegale immigranten. Dat is meer dan eender welke Amerikaanse president voor hem. Hij verdubbelde het aantal grenspatrouilles. Daar waren zijn linkse supporters bepaald niet blij mee, maar de Republikeinen, die qua immigratie steeds meer de taal van Filip Dewinter beginnen te spreken, evenmin. “Ze zullen nooit tevreden zijn”, verzuchtte de president in 2011. “Misschien zullen ze nu en slotgracht eisen. En misschien zullen ze dan alligators in die slotgracht willen.”

Obama liet zich verkiezen met de belofte dat hij de oorlog in Irak zou beëindigen. Dat deed hij ook, en voor de terugtrekking van de troepen hield hij zich nauwgezet aan het tijdsschema dat George W. Bush had uitgetekend. Tegelijkertijd stuurde hij meer troepen naar Afghanistan. Waar dat goed voor geweest is, is een open de vraag, maar niemand kan Obama verwijten dat hij een softie is. Al verwijten heel wat Democraten hem wel dat het beëindigen van die oorlogen een stuk sneller had gemogen. En peperduur was het ook.

Niet te versmaden: Obama kreeg Osama Bin Laden te pakken. Hij deed dat met een gedurfde raid in Abottabad waarvoor hij de Pakistaanse regering geen toestemming vroeg. Een gebrek aan Rambo-gehalte kan je hem dus ook al niet aanwrijven. En als je ‘Rambo’ zegt, zeg je niet bepaald ‘Democraat’. Sterker nog: volgens de laatste versies van de feiten kreeg Bin Laden niet eens de kans om zich over te geven en werd hij standrechtelijk geëxecuteerd. Let wel: zelfs de grootste pacifist in Amerika maakt voor Bin Laden graag een uitzondering.

Dodenlijst Qua terreurbestrijding ging Obama gedecideerd verder op het pad dat George W. Bush ingeslagen was. Het terreurgevangenenkamp in Guantánamo is nog steeds open. De Patriot Act, die allerlei binnenlandse spionagepraktijken mogelijk maakt, blijft van kracht.

Met het gebruik van drones, de onbemande vliegtuigen die hij inzet om terreurverdachten te liquideren, gaat Obama zelfs nog een stuk verder dan Bush. Volgens bepaalde persverhalen zit de president zelfs met een heuse ‘kill list’ op zijn bureau en beslist hij eigenhandig wie er een bom op zijn kop krijgt. Tot Amerikaanse staatsburgers toe, zoals Anwar Al-Awlaki, de in New Mexico geboren jihadi-goeroe die in 2011 uitgeschakeld werd met een drone-aanval in Jemen.

Wapenwetten, dan maar? Vier jaar geleden gaf Obama nog te kennen dat Kalashnikovs, Uzi’s, AR-15’s en andere militaire aanvalswapens niet in de handen van gewone burgers thuishoren. Mooie woorden, maar zelfs na de recente wilde schietpartijen in Colorado en Wisconsin maakte hij geen aanstalten om ze in daden om te zetten. Fans van het tweede amendement van de Amerikaanse grondwet, dat burgers toelaat om vuurwapens te dragen, hebben dus ook al redelijk weinig reden tot klagen. Sterker nog: Obama heeft hun wapenrechten uitgebreid. Sinds kort is het ook toegelaten om vuurwapens te dragen in Amerikaanse nationale parken.

Ontgoocheling

Dat alles maar om te zeggen dat Obama een behoorlijk rechts beleid heeft gevoerd. En dat is een potentieel probleem voor hem, want heel wat Democratische militanten zijn geen klein beetje ontgoocheld. De progressieve heiland die ze zich in 2008 bij hem voorgesteld hadden, is Obama niet geworden. Wel integendeel. Wat verstokte lefties betreft, had het nauwelijks verschil gemaakt als er een echte Republikein in het Witte Huis had gezeten.

Dat is natuurlijk een klacht die je al sinds de jaren van Bill Clinton hoort. Voor links Amerika is het nooit goed en zuiver genoeg. Wellicht kostte dat gevoel de Democraat Al Gore in 2000 zelfs het Witte Huis.

En daar zit ‘m ook het risico voor Obama. Als hij op zes november wil winnen heeft hij zijn linkse achterban hard nodig. Komen die lui niet opdagen om te stemmen, dan hangt zijn herverkiezing nog meer dan nu al het geval is aan en zijden draadje. Temeer omdat er in de VS nauwelijks nog een politiek centrum over is en hardcore-Republikeinse Obama zo verfoeien dat ze zich desnoods op één been naar het stemlokaal zullen slepen om hem af te straffen. Hen krijg je er namelijk met geen mogelijkheid van overtuigd dat Obama een heel flink deel van hun agenda heeft uitgevoerd.

Tom Vandyck