Waarom het ontslag van Winterkorn de problemen van Volkswagen niet oplost

Martin Winterkorn (Volkswagen) zegt in een videoboodschap dat hij op zoek wil naar de schuldigen achter het schandaal. © AFP
Urbain Vandormael
Urbain Vandormael Expert autosector. Schrijft op Knack.be wekelijks over nieuwigheden in autoland.

Geld, reputatie en jobs: Volkswagen zette het allemaal op spel door het milieuschandaal. Auto-expert Urbain Vandormael analyseert hoe zwaar de schade is voor de Duitse autobouwer. Het vertrouwen in het kwaliteitslabel ‘made in Germany’ is weg.

Na zeven uur vergaderen met het 5-koppige presidium van de Raad van Toezicht nam Martin Winterkorn ontslag als voorzitter van de autogroep Volkswagen. Daags voordien had hij in een videoboodschap nog aangekondigd zelf op zoek te willen gaan naar de schuldigen voor het manipulatieschandaal in de Verenigde Staten dat de auto- en financiële wereld sinds zondag beroert. Het presidium zag dat niet zitten, de vertrouwensbreuk was een feit. Er bleef de 68-jarige topman niks anders over dan ontslag te nemen.

Wolfsburg, woensdagnamiddag. Voor de poorten van de VW-hoofdzetel wachtte de verzamelde wereldpers vol ongeduld op nieuws over de vergadering van het 5-koppige presidium van de Raad van Toezicht. Die had topman Martin Winterkorn ontboden voor een stand van zaken nadat tijdens het weekend bekend was geraakt dat de Duitse autobouwer zich in de Verenigde Staten schuldig had gemaakt aan manipulatie van de emissiescores van enkele populaire dieselmodellen. Maandag was er nog sprake van een half miljoen auto’s in de VS, inmiddels is dat aantal opgelopen tot 11 miljoen wereldwijd.

Exit Winterkorn

Even voor vier uur werden de wachtende journalisten met VW-busjes naar een geïmproviseerde persconferentie gereden waar ze van interim-voorzitter Berthold Huber te horen kregen dat Winterkorn ontslag had genomen. In een schriftelijke mededeling liet die weten… “de weg te willen vrijmaken voor een nieuwe start voor het concern.” En hij ontkende nogmaals op de hoogte te zijn geweest van het bedrog.

De nu 68-jarige Martin Winterkorn stamt uit Leonberg, studeerde metaalfysica aan de universiteit van Stuttgart en begon zijn carrière als ingenieur bij toeleverancier Bosch. Begin van de jaren tachtig ging hij aan de slag bij Audi waar hij zich opwerkte tot de rechterhand van de toenmalige Audi-topman Ferdinand Piëch. Beiden delen dezelfde passie voor techniek en technologie, waarbij Piëch zich ontpopte tot een visionair en Winterkorn tot een trouwe luitenant die de ideeën van zijn leermeester en beschermheer perfecte uitvoerde en zo in belangrijke mate bijdroeg aan de uitbouw van Volkswagen.

Toen Piëch zich dit voorjaar publiekelijk distantieerde van Winterkorn, omwille van diens strategie voor de Amerikaanse markt, kwam dat voor de buitenwereld als een complete verrassing. Het ophefmakende interview in Der Spiegel maakte een einde van een jarenlange samenwerking én persoonlijke vriendschap.

Tegen alle verwachtingen in schaarden zowel de familie Porsche als de vertegenwoordigers van de deelstaat Nedersaksen en de machtige vakbond IG Metall zich achter Winterkorn. Diezelfde vertegenwoordigers wilden hem morgen, vrijdag 25 september, benoemen tot voorzitter van de Raad van Toezicht maar dwongen hem gisteren, 23 september, tot aftreden. Doordacht crisismanagement ziet anders uit.

Voor de camera’s hadden zij lovende woorden voor de persoon Winterkorn en zijn verdiensten voor Volkswagen maar achter de schermen was twijfel te horen over diens betrokkenheid bij het manipuleren van de uitlaatscores van de VW-dieselmotoren in de Verenigde Staten.

Bosch leverde het onderdeel, VW schreef de software

In een officiële verklaring na de vergadering kondigde minister-president Weil van Nedersaksen in zijn hoedanigheid van lid van de Raad van Toezicht een intern onderzoek aan naar de ‘ware schuldigen’. Het is echter weinig waarschijnlijk dat de buitenwereld vrede zal nemen met een ‘intern’ onderzoek. Hier dringt zich een diepgravend onderzoek op door een onafhankelijke commissie.

Volgens ingewijden die wij hierover contacteerden, kan de manipulatie van de emissiescores – zoals in het geval van Volkswagen – onmogelijk zijn uitgevoerd door één bevlogen IT-specialist achter een thuiscomputer. ‘Dit is het werk van enkele honderden ingenieurs en wetenschappers in een hoogtechnologische omgeving,’ zo wordt ons verzekerd.

Wat maakt dat het quasi onmogelijk is dat Winterkorn niet op de hoogte zou zijn geweest: had hij niet altijd en overal het laatste woord wanneer initiatieven of investeringen met een link naar research & development op tafel kwamen?

Intussen is bekend dat het onderdeel van Bosch stamt én dat de software werd geschreven door VW-specialisten. In opdracht van wie? Dat moet een onafhankelijk onderzoek uitwijzen. Intussen wijzen almaar meer indicaties in de richting van Winterkorn en zijn entourage. In dit verband duikt de naam op van Ulrich Hackenberg, nu aan de slag bij Audi als chef productontwikkeling.

Individuele verantwoordelijkheid

Als straks zou blijken dat Winterkorn de opdracht of toestemming zou hebben gegeven voor de manipulatie, kan dat zware persoonlijke consequenties hebben. In de nasleep van de bankencrisis in de Verenigde Staten heeft het Congres onlangs een wet goedgekeurd die het onmogelijk maakt voor een bedrijf om zich nog vrij te kopen van gerechtelijke veroordeling als het niet de namen bekendmaakt van de verantwoordelijken die de illegale praktijken hebben geïnitieerd of toegestaan.

Die worden dan voor de rechter gedaagd en zullen, indien zij schuldig worden bevonden, alsnog worden veroordeeld tot het betalen van een geldboete of het uitzitten van een gevangenisstraf, of een combinatie van beide. Zo wil de Amerikaanse overheid voorkomen dat malafide managers hun gerechte straf ontlopen.

In Duitsland is het zo dat grote bedrijven hun topmanagers verzekeren tegen dit risico. Hebben die echter criminele feiten begaan, en daar mogen we hier toch van uitgaan, dan trekt de verzekering zich terug en moeten de veroordeelde managers zelf opdraaien voor de boetes én eventuele schadeloosstellingen aan de gedupeerden.

De rekening zou dus weleens hoog kunnen oplopen voor de best betaalde manager van de Duitse industrie. Zijn ontslag nu verandert daar niks aan, het gerechtelijk onderzoek en de aanklachten in de Verenigde Staten richten zich tegen Volkswagen als bedrijf. Wie binnen het bedrijf verantwoordelijkheid is geweest voor het bedrog, wordt in een volgend stadium bepaald.

Wat is het ergst, geld verliezen of imago?

Ondertussen wordt her en der de schade opgemeten. ‘Dit voorval zet de autogroep Volkswagen twintig jaar achteruit,’ zo is binnen het concern te horen. De publieke opinie in de Verenigde Staten, maar ook in buurland Canada, is verontwaardigd. Het vertrouwen in het kwaliteitslabel ‘made in Germany’ is weg. En dat op de tweede grootste automarkt ter wereld, waar Volkswagen sowieso slechts een marktaandeel van iets meer dan 2 procent bezat. Daardoor is ook de eerste plaats op de wereldranglijst van de constructeurs weg.

Nog stelt de autogroep wereldwijd bijna 600.000 mensen tewerk, de vraag is hoeveel jobs er verloren zullen gaan. Ook in Wolfsburg maakt men zich grote zorgen. Op een bevolking van 120.000 mensen werken maar liefst 75.000 mannen en vrouwen voor de autobouwer.

Bij de Duitse concurrenten van VW én bij de Duitse politici maakt men zich terecht zorgen over de gevolgen van de imagobeschadiging van het kwaliteitslabel ‘German engineering’. In de VS is een op twee luxewagens van Duitse makelij. Bovendien is de kans groot dat dé politiek dit voorval zal aangrijpen om de dieseltechnologie in diskrediet te brengen – om de eigen autonijverheid te beschermen en de milieubewuste kiezer gunstig te stemmen. De Duitse merken zouden hier het grootste slachtoffer van zijn, omdat zij wereldwijd aan de top staan op het vlak van dieseltechnologie.

Wie volgt Winterkorn op

Morgen, vrijdag 25 september, komt de voltallige Raad van Toezicht bijeen. Die zal een opvolger voor Winterkorn moeten aanduiden. Er circuleren tal van namen, waarbij Porsche-chef Matthias Müller het vaakst wordt genoemd. Hij geniet het vertrouwen van de hoofdaandeelhoudersfamilies Porsche en Piëch, en kent het concern van binnen en buiten.

Maar is een 62-jarige vertrouweling van de ontslagnemende voorzitter dé aangewezen persoon om een dringend noodzakelijke ommekeer in te leiden en het geschokt vertrouwen te herstellen?

Morgen zet Knack.be-auto-expert Urbain Vandormael de mogelijke opvolgers van Martin Winterkorn op een rijtje en weegt hij hun hun kansen af.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content