Vluchten kan niet meer. Een Amerikaanse rechter heeft een aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen Martin Winterkorn, de ex-topman van Volkswagen. De aanklacht is niet mis: samenzwering tegen de Amerikaanse staat. Daar staat een gevangenisstraf op tot 25 jaar. Ook in Duitsland loopt een gerechtelijk onderzoek naar bedrieglijke praktijken. Voor Winterkorn én het Volkswagen-concern is het uur van de waarheid geslagen.
Maandagavond 14 september 2015. In een evenementenhal in een buitenwijk van Frankfurt spreekt Volkswagen-topman Martin Winterkorn (1947) een gehoor toe van zo’n duizend autojournalisten uit alle hoeken van de wereld. Voor het eerst treedt hij uit de schaduw van zijn mentor Ferdinand Piëch.
Die laatste heeft enkele maanden voordien, in zijn hoedanigheid van voorzitter van de Raad van Toezicht van de Duitse autogroep, in een spraakmakend interview met Der Spiegel publiekelijk afstand genomen van zijn compagnon de route en gedoodverfde opvolger.
Het interview valt niet in goede aarde bij zijn neef Wolfgang Porsche en diens familie. De families Porsche en Piëch bezitten samen ruim 51 procent van de stemgerechtigde aandelen van het grote Volkswagen-concern. Er volgt een keiharde krachtmeting tussen beide clans over de positie van Winterkorn die verrassend uitvalt in het voordeel van de topmanager. Die krijgt bij de stemming in de Raad van Toezicht zowel steun van de familie Porsche als van de vertegenwoordigers van de deelstaat Neder-Saksen én de vakbond IG Metall.
Ferdinand Piëch is in zijn eer gekrenkt en trekt zich op staande voet terug uit alle beslissingsorganen van de autogroep. Hij is dé grote afwezige op de Volkswagen Night van 14 september 2015 terwijl zijn opponent zichtbaar geniet van het applaus en de felicitaties. Vanaf nu is hij de onbetwiste nummer één binnen de Volkswagen Group, zijn wil is voortaan wet.
Zijn zelfverzekerdheid nijgt in de richting van zelfgenoegzaamheid, maar niemand die het aandurft om ook maar één woord van kritiek te uiten. Ook niet van de kant van de aanwezige journalisten. Per slot van rekening is Volkswagen Group de nummer één in de internationale autowereld. Later op de avond krijgen de genodigden in avant-première de nieuwe modellen van de diverse merken van de autogroep te zien die daags nadien hun wereldpremière vieren tijdens de persdag van de Internationale Auto Ausstellung (IAA).
Hoogmoed komt voor de val
Op die maandagavond in september 2015 staat Martin Winterkorn op het toppunt van zijn carrière. Maar mooie liedjes duren nooit lang. Drie dagen later meldt de Amerikaanse milieuorganisatie EPA dat Volkswagen in de Verenigde Staten op grote schaal bedrog heeft gepleegd door sjoemelsoftware te installeren bij twee types dieselmotoren, met de bedoeling de NOx-uitlaatscores te manipuleren.
In een eerste, vlijmscherpe reactie wijst de zelfverzekerde Volkswagen-topman alle beschuldigingen categorisch van de hand. Maar in de daaropvolgende dagen stapelen de bewijzen zich zo hoog op dat zijn positie als voorzitter onhoudbaar wordt. Op woensdag 23 september neemt hij (gedwongen) ontslag, twee dagen later zet de Raad van Toezicht ook enkele van zijn bevriende directeurs (Hackenberger, Hatz, Neusser) aan de deur. Mét een gouden handdruk die naam waardig, plus het vooruitzicht op een riant pensioen. In het geval van Winterkorn is er sprake van een ontslagvergoeding van zo’n 30 miljoen.
Familiebelang primeert op algemeen belang
De Raad van Toezicht benoemt op vrijdag 25 september ook een opvolger. Porsche-chef Matthias Müller moet, als vertrouweling van de meerderheidsaandeelhouders, in de eerste plaats de financiële belangen van de beide families veiligstellen. Natuurlijk wordt dit niet op deze expliciete manier gecommuniceerd, maar insiders weten beter. Intussen is ook die met vervroegd pensioen gestuurd, mét de gebruikelijke gouden handdruk.
Er volgt nog een tweede benoeming die vragen oproept. Na het ontslag van Winterkorn moet de Raad van Toezicht een nieuwe voorzitter krijgen en ook hier opteren de meerderheidsaandeelhouders in de persoon van Hans-Dieter Pötsch voor iemand wiens loyaliteit tegenover de eigenaarsfamilies buiten kijf staat. De nieuwe voorzitter is sinds 2003 verantwoordelijk voor de financies van de autogroep, af en toe geeft hij ook beleggingsadvies aan het ene of andere familielid.
Hij was en is ook nog altijd goed bevriend met zijn voorganger. Getuige hiervan zijn aanwezigheid op het feest naar aanleiding van de 70ste verjaardag van Winterkorn eind mei vorig jaar. Vanzelfsprekend was ook Wolfgang Porsche present.
Tikkende tijdbom
Tussen pot en pint is daar allicht ook gesproken over verleden en toekomst. Over wie wat wanneer heeft geweten of gedaan, bestaat er immers nog altijd grote onduidelijkheid. Nochtans had de nieuwe voorzitter ‘volledige transparantie’ beloofd en dat zo snel mogelijk. Het tegendeel is gebeurd. Volkswagen doet volgens het Amerikaanse en Duitse gerecht al het mogelijke om het onderzoek te boycotten of op zijn minst te vertragen. Tweeëneenhalf jaar na datum probeert het autoconcern de gepleegde feiten nog altijd te minimaliseren, ondanks de bewijzen van bedrog zwart op wit. De autogroep kiest bewust voor een verrottingsstrategie, met succes. De verkoop en winsten blijven stijgen, het imagoverlies blijkt kleiner dan voorspeld. Balorige Amerikaanse overheden én klanten zijn via de kassa mogen passeren, voor in totaal zo’n 25 miljard. Of en zo ja, wanneer Europese klanten zullen vergoed worden voor de geleden schade is koffiedik kijken. Dat geldt overigens ook voor de talrijke beleggers die het Winterkorn & Co kwalijk nemen dat die veel te laat hebben gecommuniceerd over de sjoemelpraktijken.
Met het uitvaardigen van een internationaal aanhoudingsbevel tegen Winterkorn voert het Amerikaanse gerecht de druk op en tikt de tijdbom voort. Voor de ex-topman die in een kast van een villa in München woont, nadert het uur van de waarheid met rasse schreden. Want ook in zijn eigen land loopt een gerechtelijk onderzoek naar – vrij vertaald – bedrieglijke praktijken. Komt het in één of in beide gevallen tot een veroordeling, kan dat verstrekkende gevolgen hebben. In de eerste plaats voor Winterkorn zelf. De kans dat hij door Duitsland aan de VS wordt uitgeleverd, is onbestaande. Maar buitenlandse vakanties zitten er voor de nog gefortuneerde 70-plusser niet meer in. Dat is trouwens nu al het geval door het internationaal aanhoudingsbevel. Vanaf nu is Duitsland zijn cel! Volgt er ook nog een veroordeling door een Duitse rechtbank mét celstraf, verandert dat de zaak en moet hij zich voorbereiden op een oude dag binnen vier muren op een oppervlakte van enkele vierkante meters. Al ben je miljonair.
Rekening zou hoog kunnen oplopen voor Winterkorn
Over het persoonlijk vermogen van Winterkorn doen de wildste geruchten de ronde. Alle bedragen boven de 100 miljoen lijken aannemelijk. Houdt voor de volledigheid ook rekening met zijn aanvullend pensioen dat in de miljoenen loopt. De vraag die vandaag op ieders lip ligt: kan Winterkorn financieel verantwoordelijk worden gesteld voor de bedrieglijke praktijken van Volkswagen? In de Verenigde Staten is het zo dat aanstokers en uitvoerders van fraudeleuze praktijken – ingeval van een veroordeling – hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld. Dat betekent dat zij persoonlijk opdraaien voor de gerechtelijke boetes en financiële schade van gedupeerde klanten. In de nasleep van de bankencrisis heeft het Amerikaanse Congres een wet gestemd die het voor een bedrijf – klein of groot – onmogelijk maakt om de overtreders van de wet vrij te kopen.
In Duitsland is het zo dat grote ondernemingen hun topmanagers verzekeren tegen dit risico, in het geval van Volkswagen tot 500 miljoen is te horen. Hebben die echter strafbare feiten gepleegd, en daar mogen we in dit geval van uitgaan, dan trekt de verzekering zich terug en moet de veroordeelde manager zelf opdraaien voor de boetes en eventuele schadeloosstellingen aan de gedupeerden. De rekening zou dus weleens hoog kunnen oplopen voor eens de best betaalde manager van de Duitse industrie.
Is Hans-Dieter Pötsch de volgende?
Terwijl het zwaard van Damocles heen en weer zwaait boven het hoofd van Martin Winterkorn, komt stilaan maar zeker ook de nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht onder vuur te liggen. Hans-Dieter Pötsch is sinds 2003 als CFO nauw betrokken bij de operationele leiding van het concern. Hij zat naar verluidt ook aan tafel toen Winterkorn in de zomer van 2015 zijn managementteam officieel op de hoogte bracht van het onderzoek door de Amerikaanse milieuorganisatie EPA naar de implementatie van sjoemelsoftware in twee types dieselmotoren in de VS. Hij was dus wel degelijk op de hoogte maar heeft de lippen op elkaar gehouden. Wie zwijgt, stemt in!
Van de door hem beloofde ‘volledige transparantie’ is niks in huis gekomen. Sterker nog, de resultaten van een intern onderzoek mogen niet gepubliceerd worden. Waarom niet? Ook het feit dat hij de Raad van Toezicht heeft geadviseerd om Winterkorn te ontlasten van elke vorm van verantwoordelijkheid nog voor de ernst en omvang van de frauduleuze praktijken bekend waren, doet vragen rijzen over een mogelijke betrokkenheid.
Het gerucht doet de ronde dat Volkswagen alsnog overweegt om Winterkorn financieel te laten opdraaien voor de boetes en schadevergoedingen die het concern heeft betaald of nog moet betalen. Volgens een ander gerucht zou Winterkorn ondertussen al zijn bezittingen in veilige handen hebben overgedragen. In het beste geval zou men enkel nog beslag kunnen leggen op zijn aanvullend pensioen.
We hadden het hier liever gehad over de initiatieven van Volkswagen op het vlak van elektromobiliteit en autonoom rijden, want die zijn ze er. Spijtig genoeg verspilt het concern kostbare tijd en geld aan activiteiten die contraproductief zijn, en dat moet ook gezegd. Het is de hoogste tijd dat het management en de toezichthouders een propere lei ter hand nemen. Deze VW-saga heeft lang genoeg geduurd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
