Minder auto’s, meer mobiliteit

Vorige week nog hebben we hier positief bericht over het milieuvriendelijk karakter van de Nissan Leaf, de meest verkochte elektrische auto ter wereld. Een artikel voor of tegen elektromobiliteit lokt steevast vele én heftige reacties uit, de ene al beter onderbouwd dan de andere. Maar het is niet omdat iemand geen verstand heeft van auto’s dat hij of zij geen gezond verstand heeft.

De storm van kritiek op het gesjoemel met de emissiescores door Volkswagen deint uit. Zowel de overheid als auto-industrie hebben begrepen dat zij aan zet zijn, de druk van de publieke opinie neemt zienderogen toe. Nog staat één merk in het epicentrum van de storm, maar in feite deelt de autowereld in zijn geheel in de klappen. Als er al sprake zou zijn van leedvermaak bij de concurrenten, dan merkt de buitenwereld daar voorlopig weinig van. Waarmee ik niet wil ontkennen dat er achter de schermen niet druk wordt gelobbyd om de Duitse merken een hak te zetten.

Wat zegt het buikgevoel van de man in de straat

De ene zijn dood, is de andere zijn brood. Duitse merken bouwen zeer goede auto’s, in het premiumsegment zijn ze zelfs de onbetwiste marktleider. Die machtspositie verleidt hen meer dan eens tot haantjesgedrag, wat niet altijd in dank wordt afgenomen. Dat zij daarbij soms overmoedig en onverantwoord te werk gaan, bewijst de manipulatie van emissiescores. Nog heeft de buitenwereld het raden naar de opdrachtgever en diens beweegredenen. Wat we ondertussen wel weten is dat hij de autogroep in de ergste crisis van zijn bestaan heeft gestort, niemand kan of durft te voorspellen welke de gevolgen kunnen of zullen zijn. Dieselgate treft in de eerste plaats de VW-autogroep maar wees ervan overtuigd dat ook de andere (Duitse) merken vandaag in een slecht daglicht staan. Het buikgevoel van de man in de straat zegt dat ook andere constructeurs zich schuldig maken of hebben gemaakt aan gesjoemel – ondanks formele logenstraffingen.

Groene auto bestaat (nog) niet

Hoe het ook zij, door het voorval staat de auto opnieuw ter discussie. In eerste instantie wordt de vervuilende dieselauto geviseerd, maar bij uitbreiding ook de benzine- en zelfs de e-auto. In een opmerkelijk opiniestuk in een Vlaamse krant stelt verkeersdeskundige Kris Peeters, auteur van ‘Weg van Mobiliteit’ dat de groene auto niet bestaat. “Ook een elektrische wagen verplaatst vooral zichzelf, en zijn uitlaat bevindt zich buiten beeld. Bovendien, zullen we niet nog meer autorijden als we denken dat het toch geen kwaad kan voor het milieu?”

Tegen beter weten in

“Dezelfde mensen die gisteren de lof zongen van de klimaatvriendelijke diesel met roetfilter en de TDI-technologie van VW doen dat nu van de elektrische auto – tegen beter weten in. Groene auto’s bestaan niet, hooguit zijn sommige minder milieubelastend dan andere. Door het tegendeel te suggereren, maken de voorstanders – waaronder de milieubeweging – zich medeplichtig aan wat ik ‘greenwashing’ noem. Het probleem met een e-auto is dat het auto blijft, met een bedroevend lage energie-efficiëntie. Hij verplaatst vooral zichzelf. Een Tesla S zeult meer dan twee ton mee om meestal slechts één persoon te verplaatsen – op kosten van de belastingbetaler!”

Ook het stimuleren van elektromobiliteit door de overheid vindt geen genade in de ogen van de verkeersdeskundige. “De Vlaamse regering voorziet voor kopers van een elektrische auto een bonus die tot 10.000 euro kan oplopen, en dat in budgettair krappe tijden. Bovendien verdwijnt dat geld – ons belastinggeld – in de zak van wie zich een dure e-auto kan veroorloven. Bij sociologen is dat bekend als het Mattheuseffect, een vorm van omgekeerde herverdeling.”

Kris Peeters wijst erop dat de uitstoot van schadelijke uitlaatgassen van elektrische auto’s zich buiten beeld bevindt – in 87 procent van de gevallen vermomd als een schoorsteen van een thermische centrale (steenkool- of gas) of een kernreactor. “Zolang de elektriciteitsmix is wat hij is, draait de levenscyclusanalyse qua broeikasgassen nauwelijks gunstiger uit voor een elektrische auto dan voor een diesel- of benzinewagen. In het meest gunstige geval, zo heeft het Nederlandse kennisbureau TNO becijferd, moeten we rekenen op 70 g CO2 per kilometer. Dat is allesbehalve zero emission.”

Naar de bakker met mijn Tesla

Het WWF voorspelt een verdubbeling van het wagenpark wereldwijd tegen 2030. Volgens onze verkeersdeskundige heeft de beroepsvereniging van milieuprofessionals VMx berekend dat 775 gigwatt nodig is om het Belgische wagenpark op hetzelfde moment op te laden. Dat is een equivalent van de energieproductie van de hele Europese Unie. Hij ontkracht ook de idee om elektrische auto’s om te vormen tot rijdende elektriciteitsreservoirs. “Om te beginnen staan die reservoirs even vaak stil als de huidige diesel- en benzinereservoirs. Of nog vaker. Want als autorijden milieuvriendelijk wordt, wat houdt ons dan tegen om nog meer de auto te gebruiken? Ik verwijs hiervoor naar een uitspraak van de voorzitter van de Belgische Tesla-fanclub… ‘Als ik een brood en een pak melk moet halen, neem ik mijn Tesla en ga ik bij de bakker een brood kopen. Daarna rijd ik terug naar huis en vervolgens naar de winkel voor dat pak melk.’ De kans is dus zeer reëel dat er niet minder maar meer kilometers zullen gereden worden, dat er dus minder plaats overblijft voor echt duurzame vervoerwijzen zoals fietsen en wandelen. Het medicijn zou wel eens erger kunnen zijn dan de kwaal.”

Kris Peeters legt de vinger op de wonde. Toen we een paar weken geleden met de Nissan Leaf in de ochtendspits van Nice naar Menton reden, deden we daar bijna een uur over. Om gek van te worden, ook in een klimaatvriendelijke e-auto. Vandaar zijn waarschuwing aan het adres van de milieubeweging… “publiciteit maken voor elektrische auto’s en tegelijk ijveren om ze overbodig te maken, dat is een moeilijke.”

Nieuwe wegen bewandelen

Met nieuwe aandrijfsystemen alleen komen we er dus niet uit. Dat bewijzen de problemen in Oslo, de ‘wereldhoofdstad’ van de elektrische auto. Het schaarste groen in het stadscentrum wordt opgeofferd aan gratis parkeerplaatsen voor e-auto’s. Volgens verkeersplanoloog Karel Martens van de katholieke universiteit Nijmegen heeft de focus op het milieu in feite geleid tot meer aandacht voor de auto. “Wat we nodig hebben is niet meer auto, maar minder. En niet minder mobiliteit, maar meer.”

Hoe we dit transitie kunnen realiseren? “Door een breed bondgenootschap van landbouwers, kleine ondernemingen, gezondheidswerkers, ambassadeurs van de nieuwe voedselcultuur, klimaatactivisten, ruimtelijke planners die inzetten op verdichting en nabijheid, emancipatie- en sociale bewegingen, beschermers van kinderrechten, ontwikkelingsorganisaties alsook – en vanzelfsprekend – de milieubeweging.” Een concreet tijdskader wordt niet vooropgesteld.

Voeten op de grond

Voornoemde organisaties, bewegingen én individuen te verenigen rond zo’n actiepunt lijkt mij nog moeilijker dan de technologische uitdaging waarvoor de duizenden wetenschappers en ingenieurs in de auto-industrie nu staan om elektromobiliteit klant- en milieuvriendelijker te maken. Improvisatie helpt ons geen meter vooruit, vernieuwend denken kan een doorbraak forceren. Daarom moeten alle voorstellen op hun merites worden onderzocht. In de race tegen de tijd kunnen we ons geen stilstand veroorloven: vandaag is oorlogsgeweld de motor achter de vluchtelingenstroom, straks kan de klimaatverandering een nog veel grotere exodus op gang brengen.