Antisemitisme is niet verdwenen. Nazi’s waren niet de enige schuldigen

Overpeinzingen bij de onthulling van een gedenkplaat.

Antwerpen,15 augustus 2012, 19 u. Terwijl een opgewekte massa volk zich op de traditionele Rubensmarkt te goed doet aan eten en drank, wordt op het Schoonverdiep van het Stadhuis in een haast intieme sfeer een voorlopige plaat onthuld, die herinnert aan de eerste razzia op de Joden in de nacht van 15 op 16 augustus 1942.

Tijdens de plechtigheid gaan mijn gedachten naar de niet-Joden die hun leven en niet zelden dat van hun gezin op het spel hebben gezet om Joodse kinderen uit de moordende klauwen van de nazi’s en van de lokale jodenjagers te redden. De meeste joden die aanwezig zijn, zijn immers zelf kinderen die werden gered, of afstammelingen van ondergedoken meisjes en jongens. Voor hen, zoals voor mij, zijn de razzia’s geen geschiedenis: ze zijn een deel van ons familiaal en van ons persoonlijk geheugen.

Op geregelde tijdstippen worden politieke excuses aangeboden, monumenten onthuld en musea gebouwd. Maar het antisemitisme is niet verdwenen. Integendeel, alle studies wijzen erop dat dit ‘cultureel en religieus erfgoed’ nog steeds moeilijk terug te dringen is.

Het is veel te eenvoudig om de nazi’s en andere aanhangers van de Nieuwe Orde als de enige historische schuldenaars aan te wijzen. Ja, zij hebben de Judeocide industrieel en wetenschappelijk gepland en uitgevoerd. Maar dat antisemitisme was de resultante, een aanvaard en aanvaardbaar gemaakt component, van een maatschappelijke, kerkelijke en politieke geschiedenis. De waarheid gebiedt om dit te zeggen.

Het rabiate nazinantisemitisme werd nauwelijks als een te bekampen fenomeen beschouwd.

Op 15 september 1935 werden de ‘Rassenwet van Neuenberg’ goedgekeurd, die de Joden tot Untermenschen degraderen. Politieke vrijheden werden afgeschaft en opponenten naar strafkampen afgevoerd. En toch vonden de Olympische Spelen in 1936 in Berlijn plaats. Welk beter bewijs van de onverschilligheid van de ‘beschaafde wereld’ kan men aanbrengen?

We zijn nu 70 jaar later. Zovelen zijn in de rook van de crematoria verdwenen. Onder hen ook mijn grootvader. Ik voel mij ongemakkelijk bij het uiterlijk vertoon rond de onthulling van de gedenkplaat. De politieke geschiedenis van mijn stad heeft duidelijk al haar geheimen nog niet prijsgegeven.

De Joodse gemeenschap van Antwerpen weet uit overlevering dat Antwerpse politiemannen actief aan de deportatie hebben meegewerkt; het kan niet anders dan dat deze feiten sinds het einde van de oorlog bekend waren. En toch… En toch zijn de burgemeesters vanaf de bevrijding zonder uitzondering socialisten geweest, die tot 1992 uitsluitend met de CVP ’t Stad hebben bestuurd. En tussen 1959 en 1978 was de onbetwiste voorman van de CVP havenschepen Leo Delwaide sr., tijdens de oorlog burgemeester en hoofd van de Antwerpse politie.

En nu op een zwoele zomeravond ontdekt de huidige socialistische burgemeester plots wat iedereen al die tijd geweten heeft? Ik wil niet geloven dat de onthulling van de gedenkplaat iets met de komende gemeenteraadsverkiezingen te maken heeft.