Jeroen Zuallaert

Tussen waterkanon en Erdogan: ‘Is België dan wel een democratie?’

Gisterenmiddag sloeg een betoging in de o zo rustige Bloemekenswijk om in onlusten met waterkanon en rondvliegende parkeerborden. Buurtbewoner en Knack-journalist Jeroen Zuallaert sloeg de gebeurtenissen met stijgende verbazing gade.

‘Donald Trump heeft zelf gezegd dat Obama de oprichter is van IS.’ De man met het kaalgeschoren hoofd kijkt me zeker van zijn stuk aan.

‘Maar Donald Trump liegt voortdurend,’ antwoord ik hem. ‘Waarom gelooft u hem dan?

– ‘De gek spreekt de waarheid!’

– ‘Oké, maar dat betekent nog niet dat u alles moet geloven wat Donald Trump zegt?’

– ‘Kijk, ik weet natuurlijk dat Trump een racist is! Maar hij is dat natuurlijk alleen tegen buitenlanders. Waarom zou hij kwaad spreken over de Amerikaanse president?’

– ‘Maar Obama is natuurlijk zwart. Dus als Trump een racist is, zou het logisch zijn dat hij over Obama liegt?’

– (korte stilte) ‘En toch geloof ik dat de Verenigde Staten IS hebben opgericht! De CIA, dat zijn machtige mensen, meneer.’

Tussen waterkanon en Erdogan: ‘Is België dan wel een democratie?’

Het moment waarop de CIA een gesprek op zaterdagnamiddag binnenkomt is een van die typische momenten waarop je weet dat het tijd is om van gesprekspartner te wisselen. En die zijn er met hopen. Ik sta op een hoek van de Bloemekenswijk, de Gentse buurt waar ik woon. Het is een van de armere stadswijken met een aanzienlijke Turkse gemeenschap, al is het zeker geen concentratiebuurt. Ik woon er in de Frans van Ryhovelaan, de centrale laan die met enige verbeelding kan doorgaan voor een slecht verlichte versie van de Champs Elysées. De maximumsnelheid is er eerder indicatief en er wordt vaak al te fantasierijk geparkeerd, maar voor de rest is het best een rustige buurt.

Slagveld van de democratie

Niet zo vandaag. Deze namiddag ligt hier een slagveld van de democratie. Het extreemrechtse Voorpost heeft uitgerekend mijn epicentrum van saaiheid uitgekozen om te komen betogen tegen Turks lidmaatschap van de Europese Unie. Geen betere plaats om het nakende Turkse lidmaatschap van de Europese Unie tegen te houden dan een Gentse volksbuurt vol schotelantennes, moet iemand daar gedacht hebben. Het is dan ook weinig verbazend dat de tegenbetoging minstens dubbel zo groot is als de Voorpostmanifestatie.

Niemand minder dan Tayyip Recep Erdogan slaat de gebeurtenissen vanuit zijn ooghoek waar. Mijn buurman heeft een metershoge banner met de beeltenis van de Turkse president uitgehangen. Ik heb met mijn buurman nog nooit over politiek gesproken, maar bij dezen liggen de kaarten op tafel.

Ik verbaas me erover hoe grimmig de sfeer wel is. De politie houdt beide betogingen met de nodige moeite uit elkaar. Met een griezelige geleidelijkheid keert de tegenbetoging zich tegen de agenten, die zich in cordon hebben opgesteld. Een kleine rode Volkswagen racet op en af en voorziet de betogers van eieren, die met een lange boog richting politiewagens zeilen. De vrachtwagen met het waterkanon maakt zich los uit de politieblokkade en doet de drommen betogers joelend uit elkaar stuiven. De jonge chauffeur gooit zijn Volkswagen in achteruit en stuift terug. ‘OMO’S,’ gilt een meisje, terwijl een politiecordon chargeert om de straat weer vrij te maken. Ergens vind ik het tafereel ontroerend: geen Gentser verwijt dan iemand ‘omo’ na te roepen.

Tussen waterkanon en Erdogan: 'Is België dan wel een democratie?'
© Jurgen Augusteyns

Ik voel hoe de woede zich als een soort besmettelijke mist onder de betogers verspreidt. Ik probeer me voor te stellen waarom iedereen zo ontzettend kwaad is op de politie. Veel van de heethoofden wonen niet in de buurt. Zoals bij elke betoging zijn er enkele provocateurs – je herkent ze aan de onnozele neiging om sjaals om hun gezicht te draaien – die de boel opjutten. Allahoe Akbar, schreeuwen een aantal heethoofden. De oude man naast me schudt meewarig het hoofd.

Trance

Maar ik herken op de eerste rijen ook heel wat buurtbewoners. De buur die me een half jaar eerder nog trots zijn eerstgeborene toonde. Het schoolmeisje dat ik altijd kruis wanneer ik ’s morgens naar de bakker loop. De baas van de pittabar waar ik mijn snelle hap haal. Ze zijn zo afschuwelijk kwaad, ze schreeuwen, dagen de politie uit, omhelzen elkaar, heffen hun vuist. Het is een soort van trance die ik nooit gezien heb, alsof ze tijdelijk van hun zinnen zijn beroofd. ‘De Vlamingen zijn aan het betogen omdat ze de Turken wegwillen,’ zegt een buurtbewoner van Turkse origine me hoofdschuddend. Hoewel ik weet dat de brave man het niet zo letterlijk bedoelt, kan ik een huivering niet onderdrukken. Ik voel me als een scholier die op het voetbalveld wordt ingedeeld bij net dat ene groepje asociale idioten met wie je niets te maken wil hebben.

Wanneer ik mezelf voorstel als journalist, blijkt het niet moeilijk om mensen aan het praten te krijgen:

‘Al die bedelaars met een hoofddoek zijn geen echte moslims! Een echte moslim krijgt een aalmoes via de moskee. Die gaat helemaal niet bedelen!’

‘De reactie van de Turken na de coup: dát is democratie!’

‘Er zijn duizenden kinderen van vluchtelingen ontvoerd in Europa! Is dat democratie?’

‘De Bulgaren en de Roemenen komen hier allemaal van de sociale zekerheid leven!’

‘Europa is gewoon jaloers omdat Erdogan wél een sterke leider is!’

‘Een maand geleden ben ik in Bergen eens anderhalf uur tegengehouden door de politie, alleen omdat ik een baard heb!’

‘Syrische vluchtelingen worden hier als vuilnis behandeld, terwijl Turkije drie miljoen vluchtelingen onderdak geeft!’

Resul Tapmaz (SP.A-schepen van Turkse origine, red.) is een laffe klootzak!’

Het valt me op hoeveel van mijn buren bij hoog en laag beweren dat België geen democratie is. Dat de betogers manifesteren omdat ze de Turken uit de buurt willen verjagen. Dat de massamedia volledig in handen zijn van ‘de joden’. Dat er duizenden Syrische vluchtelingen dakloos door Brussel dwalen omdat de Belgische overheid hen weigert op te vangen. Dat de Europese massamedia een gigantische samenzwering vormen die erop uit is om de Turkse president Erdogan uit het zadel te wippen.

Hobbygroepje voor racisten

Ik wil hen uit te leggen dat Voorpost een piepklein hobbygroepje voor racisten is dat op geen enkele manier representatief is voor de doorsnee Vlaming. Dat ik zowel Gülen als Erdogan verwerpelijk vind, en ik me eraan erger dat zoveel Belgische Turken zich laten meeslepen door iets wat gebeurt in een land waarmee ze nauwelijks voeling hebben. Dat Europa de vluchtelingenproblematiek inderdaad slecht aanpakt, maar dat er echt geen duizenden Syriërs dakloos door Brussel dwalen. Dat Bulgaren die naar hier komen moeten werken om sociale zekerheid te kunnen genieten. Dat Turkije zélf niet eens bij de Europese Unie wil. En dat er echt wel betere manieren zijn om democratisch van mening te verschillen dan eieren gooiend, parkeerborden slingerend en in Turkse vlaggen gedrapeerd de politie uit te dagen.

Tussen waterkanon en Erdogan: 'Is België dan wel een democratie?'
© Jurgen Augusteyns

Maar het lukt me niet. Dat ligt niet aan mijn gesprekspartners op zich: die zijn – ondanks hun hartstochtelijke betogen en forse gebaren – best vriendelijk. Ik merk dat de kloof in wereldbeelden groot is. Het kritiekloze gedweep met Erdogan (of Gülen, voor de liefhebbers), de antisemitische denkbeelden, de alomtegenwoordigheid van de CIA doen me denken aan het casual racisme van grootmoeder op kerstavond: je ergert je er kapot aan en wilt ertegen ingaan, maar je laat het varen, omdat je het gevoel hebt dat het toch vergeefse moeite is, dat de werelden waarin jullie opgegroeid zijn te verschillend zijn, en je geen zin hebt om als moraalridder over de kerstkalkoen heen te galopperen.

‘Ik weet niet hoe je dit oplost. Ik wil niet de lul zijn die voorstelt om ‘wat meer met elkaar te praten’ of ‘er is te weinig respect’ te toeteren.’

En tegelijk heb ik begrip voor veel betogers. Als je er echt van overtuigd bent dat Europa één grote samenzwering is tegen de islam, dat de CIA de oorzaak is van alle kwaad in de wereld en dat tienduizenden Bulgaren een luilekkerleven leiden op kosten van jouw belastinggeld, is het niet eens zó gek om een parkeerbord naar een politiecordon te slingeren. Dat maakt die agressie niet minder verwerpelijk, maar het maakt het hele gedoe met die eieren net iets verklaarbaarder.

Ik weet niet hoe je dit oplost. Ik wil niet de lul zijn die voorstelt om ‘wat meer met elkaar te praten’ of ‘er is te weinig respect’ te toeteren. Ik geloof niet in buurtwerkers die op woensdag en vrijdag tussen negen en twaalf de sociale cohesie bevorderen. Ik heb geen zin om in buurtcafé Clifton te gaan biljarten tot ik iedereen overtuigd heb van de meerwaarde van onze parlementaire democratie.

Wanneer ik de sleutel in mijn voordeur omdraai, besef ik dat ik weer mijn eigen wereld binnentreed, waarin de CIA geen rol van betekenis speelt. Mijn buurman heeft de Erdogan-banner ondertussen weggehaald. Ik ga hem morgen eens vragen hoe het met zijn zoontje gaat.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content