Een lawine in Frankrijk, een aanslag van de IS, en de ene politieke flater na de andere. Een mens zou voor minder droefgeestig worden. Maar worden we nu echt ongelukkig van Het journaal of Het nieuws? En zo ja: kunnen we dan beter niet kijken?

‘De media zijn totaal niet geïnteresseerd in vooruitgang, of in de evolutie van de menselijke geest. Het is allemaal bijna altijd negatief, sarcastisch, niet behulpzaam. Het nieuws eet mensen op en vernietigt ze.’ Trouwe Knack-lezers herinneren zich misschien dat citaat van de Britse filosoof Alain de Botton, uit een interview van enkele jaren geleden. Zijn betoog blijft vandaag razend actueel: we worden door kranten, tijdschriften, radio en televisie overspoeld met slecht nieuws. Af en toe steekt een tegenbeweging de kop op – denk maar aan de ‘constructieve journalistiek’ van ex-VRT-hoofdredacteur Björn Soenens – maar de focus ligt toch vaak op het negatieve.

Dat valt zelfs evolutionair te verklaren, zegt sociaal psycholoog Alain Van Hiel (UGent). ‘Uit onderzoek blijkt dat mensen veel makkelijker slecht nieuws oppikken dan goed nieuws. Zelfs al krijgen we maar een flits te zien, dan nog komt het negatieve beter binnen. Bovendien blijven we bij slecht nieuws langer stilstaan. Logisch, waarschijnlijk. Positief nieuws is een signaal dat alles oké gaat, dus zijn we niet meer aandachtig.’

Slecht nieuws eist wél meteen onze aandacht. En in de oertijd was dat nog prangender. Van Hiel: ‘Een aanstormende mammoet of uitslaande brand moest je direct gezien hebben, of je kon het niet meer navertellen.’

Die mammoeten hoeven we niet meer te vrezen, maar brandhaarden natuurlijk wel. Net zoals aanslagen, lawines en oorlogen. Happy wordt een mens daar niet van. ‘Het lijkt me overdreven om te stellen dat we er depressief van zouden worden’, nuanceert Van Hiel. ‘Daar spelen toch meer factoren in mee. Maar slecht nieuws kan absoluut angst en ongelukkige gevoelens oproepen.’

De oplossing lijkt eenvoudig: laat Stef Wauters en Martine Tanghe voor wat ze zijn en negeer het wereldnieuws. ‘Dat zou een averechts effect hebben. Wie nergens van op de hoogte is, voelt zich nog machtelozer en daardoor ongelukkiger. Want nieuws consumeren leidt ook tot kennis. En wie kennis heeft, begrijpt de wereld beter en gaat geloven dat hij zelf een verschil kan maken. Door te gaan stemmen of te betogen, bijvoorbeeld. Door je kop in het zand te steken, verlies je kennis, inzicht en macht. Tenzij je het bewust doet, als vorm van protest: “De maat is vol, ik wil niets meer met deze wereld te maken hebben.” Dan heb je óók een vorm van macht, natuurlijk. Maar zulke mensen maken überhaupt weinig kans op een depressie.’

Creatief met krijt

Volgens Alain Van Hiel moeten vooral de media hun verantwoordelijkheid opnemen. ‘Dat mensen almaar cynischer worden, zo luidt een hypothese, zou veel te maken hebben met journalisten. Die hebben een disproportioneel grote interesse voor politieke spelletjes en intriges. Terwijl de meeste burgers veeleer geïnteresseerd zijn in inhoudelijke beslissingen. De media kunnen dat gevoel van angst en onbehagen mee keren, door ook positief nieuws te brengen.’

Dat geldt ook voor nieuws op kindermaat, zegt kinderpsychologe Telidja Klaï, die voor Ketnet werkt. ‘Kinderen kunnen ongelukkig worden van het nieuws, dat klopt. Maar hen ervan weghouden, is absoluut geen oplossing. Integendeel: we moeten hen net weerbaar maken, zodat ze met de wereld – en alle bijbehorende ellende – kunnen omgaan.’

Dat doe je niet door hen van jongs af aan mee naar Het journaal te laten kijken, waarschuwt Klaï. ‘Ons jeugdjournaal, Karrewiet, is afgestemd op kinderen tussen acht en twaalf jaar. Ten eerste selecteren we onze beelden en informatie zorgvuldig, zodat we behapbaar en begrijpbaar nieuws brengen. We verbloemen niets, maar we dramatiseren de feiten ook niet onnodig. Ten tweede vinden we het belangrijk om een zwaar nieuwsverhaal altijd te beëindigen met een hoopvolle boodschap. Na de aanslag in Nice toonden we bijvoorbeeld dat mensen hun deur hadden opengezet om slachtoffers op te vangen.’

En dan is er nog een derde aspect, dat volgens Klaï zowel voor kinderen als volwassenen cruciaal is: als je je kijkers het gevoel wilt geven dat ze een impact kunnen hebben, bied dan creatieve oplossingen aan. ‘Na de aanslagen in Brussel hebben we onze jonge kijkers aangemoedigd om hun stoep op te fleuren met krijtjes. Wat ze ook voorgeschoteld hebben gekregen, de kans op angst of depressie wordt dan meteen een stuk kleiner.’

Door STEFANIE VAN DEN BROECK, illustratie BART SCHOOFS

‘Wie nergens van op de hoogte is, voelt zich nog machtelozer en daardoor ongelukkiger.’