Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Présent in het Museum Van Buuren, Ukkel.
Doordat ik er nooit eerder was geweest, kon ik de museale woning en de tuinen van David en Alice Van Buuren uit de jaren 1920 met frisse verbazing bekijken. Ik was beland in de volmaakte inrichting van een huis als totaalkunstwerk. Het maakte me doodleuk wijs dat het spot met de tand des tijds, dat art deco de trend van de dag is en Gustave van de Woestyne een opkomend, mystiek geïnspireerd schilderstalent.
De Stichting Van Buuren zag toe op de uitvoering van de laatste wilsbeschikking van Alice Van Buuren (+1973) om van haar woning in Ukkel een instelling van openbaar nut te maken. Een villa waarin elk onderdeel even kost- als kwetsbaar is permanent openhouden, vergt constante zorg. Zichtbare schade is er niet. Iedereen pantoffeltjes van blauw plastic over zijn schoenen laten schuiven, volstond daarvoor allicht niet. De beveiliging werd verscherpt nadat dieven in 2013 aan de haal waren gegaan met tien kunstwerken. Uit de kleine zwarte salon werd De denkster meegenomen, een flamboyant schilderij door Kees van Dongen. Er moest een kopie komen omdat ontwerper Jaap Gidding destijds de tinten van het schilderij had overgenomen in het bijbehorende tapijt.
VillaVan Buuren toont de volmaakte inrichting van een huis als totaalkunstwerk dat spot met de tand des tijds.
Dat is het grote wonder in Villa Van Buuren. De salons, de eetkamer, de hal, de badkamer, het bureau en het atelier zijn, van de zoldering tot de vloer, dicht bedekt met meubilair, siervoorwerpen en kunstwerken zonder dat de indruk ontstaat dat er ook maar iets te veel staat. Een bijna obsessieve zorg moet zijn besteed aan het harmoniseren van kleuren, maten, locaties en materialen. Het huis en zijn omgeving stralen warmte, klaarte en discretie uit. Dat er in zo’n hecht geweven geheel nog ruimte bleek voor een nieuw klimaat met de tijdelijke inbreng van 47 hedendaagse kunstwerken (26 binnen en 21 buiten) mag een tweede wonder heten.
Het geheim van het succesrecept: de werken in de expo Présent overtreffen al de rest in discretie. Ze presenteren zich goeddeels als bescheiden, soms zelfs schijnbaar nuttige aanvullingen bij de bestaande inboedel. Zo maakte Douglas Eynon een multistekker en deurwiggen in keramisch materiaal. In de vestiaire plaatste Sarah Caillard een vloerlijst uit spiegelglas en ze posteerde er een keurkorps van witte, fetisjistische voetbekleedsels in piepschuim en paraffine – ik vermoed: alleen bestemd voor Assepoesters. Het kleine wandkleed van Erwan Maheo in de hal bevat een klok waarvan de cijfers in de verkeerde richting staan; het blijft beleefd op de achtergrond om het uitzicht op Van Buurens pronkluchter (1920) in brons en glaspasta door Jan Eisenloeffel niet te belemmeren. Toch is de Anti-Klok drager van de belangrijkste boodschap: de tijd achterwaarts beleven en wellicht uitkomen in een waar art-decoparadijs als aanlokkelijk toekomstperspectief.
Ook buiten gedroegen de kunstenaars zich opvallend discreet, als wilden ze de aanblik van een beeldenpark vermijden en liever opgaan in de flora van de tuinen zoals Alice Van Buuren ze had achtergelaten. Stéphane Barbier Bouvet deponeerde er enig tuingereedschap in gegalvaniseerd staal, fonkelend maar lichtjes onbruikbaar. Met spijkertjes en magneten leek Tatiana Wolska een van de overhangende struiken getrouw te hebben nagemaakt, terwijl het ding bij nader toezien inderdaad eerder een Wespennest vormt. Christophe Terlinden wilde zijn werk zelfs niet langer dan de duur van de expo zien meegaan. Op een met zand bestrooid tuintafeltje construeerde hij in glas en metaal een kleine, ragfijne Jungle Gym die ondanks de milde zomer al niet meer compleet is, stilaan inzakt, goed op weg om een mooie ruïne te worden.
Présent, tot 30/09 in het Museum Van Buuren, Ukkel.
